INTERNATIONAAL RECHT
Vraag 3:
Een memo d.d. 15 juli 1997 met het briefhoofd van het ministerie van justitie vermeldt:
“De zaak Baybasin wordt gebruikt als drukmiddel ‘teneinde in een andere zaak iets van de Turkse autoriteiten gedaan te krijgen’. Op dit moment wordt hierover overleg gevoerd door BuZa. Aangezien dhr. Demmink donderdag op vakantie gaat, zal gepoogd worden om uiterlijk donderdagochtend de besluitvorming af te ronden.”
(Bron: telefoonnotitie Ministerie van Justitie, opgemaakt 15 juli 1997 door B.Gradussen, IND Unit West Brabant)
Waaruit bestond de specifieke bemoeienis van de toenmalige directeur-generaal Internationale aangelegenheden en Vreemdelingenzaken, mr. Demmink met deze kwestie? Welke contacten onderhield hij hiertoe met de Turkse autoriteiten via welke kanalen? Wat diende Nederland van de Turkse autoriteiten gedaan te krijgen?
Vraag 4:
In 2011 verklaarde de voormalig secretaris-generaal van het ministerie van Justitie over het uitleveringsverzoek van Turkije:
“Daar heb ik me mee bemoeid met zijn uitwijzing (---) Nederland had dat uitleveringsverzoek toegestaan. Ik heb toen een hele mooie actie opgezet. De President van de Hoge Raad, de Procureur Hoge Raad en ik hebben een gesprek gevoerd. Toen hebben we afgesproken dat direct nadat de Hoge Raad het vonnis had gewezen, Baybasin vanuit Vught na het vonnis op het vliegtuig zou gaan. In het vliegtuig zou Baybasin het bevelschrift van de Minister krijgen en dan zou hij Nederland moeten verlaten.”
(Bron: Proces Verbaal van verhoor Mr. Borghouts, voormalig SG, door de Rijksrecherche inzake onderzoek naar voormalig SG Demmink, 2016)
Hoe moeten deze uitspraken van de voormalig secretaris-generaal van het ministerie van Justitie worden gezien in het licht van het beginsel van de scheiding der machten, de Trias politica? Welke contacten onderhield de voormalige directeur-generaal Internationale aangelegenheden en Vreemdelingenzaken, mr. Demmink, hierover met de toenmalige secretaris-generaal van het ministerie van Justitie? En welke contacten werden hierover met Turkije onderhouden, door wie?
Vraag 5:
In 1995 was de democratie en rechtsbescherming in Turkije onvoldoende verankerd. Indien een dergelijke vraag tot coöperatie afkomstig is van de machtshebbers van een ander land, welke actieve procedures volgt Nederland dan om schendingen van het EVRM te voorkomen?
Vraag 6:
Worden buitenlanders, die de Nederlandse taal niet machtig zijn, adequaat gewezen op hun cautie c.q. Miranda rechten? En welke ondersteuning krijgen zij van Nederland om het rechtsproces conform de fair-trial regels van het EVRM te laten verlopen?
Vraag 7:
Nadat Baybasin in december 1996 uit uitleveringsdetentie werd ontslagen, lag er in januari 1997 een zogenaamd ‘Plan van aanpak’ gereed om hem in Nederland strafrechtelijk te gaan vervolgen. Dat is opmerkelijk, omdat Baybasin vóór zijn aanhouding aan de Nederlands-Belgische grens ter uitlevering aan Turkije in december 1995 nooit iets met Nederland van doen had gehad. Voormalig CID-officier van justitie en unit-hoofd Zware Criminaliteit, Jan Koers, die direct voorafgaand aan het Baybasin-onderzoek voor het openbaar ministerie de contacten met Turkije onderhield, schreef hierover: “Omdat de vervolging van Baybasin zo snel na de weigering om hem uit te leveren begon, is er een directe relatie. Alle beschikbare informatie is bij elkaar gebracht en daar is een zaak van gemaakt om de Turken niet teleur te stellen.”
Welke door Baybasin in Nederland gepleegde strafbare feiten stonden in dit Plan van aanpak van januari 1997 beschreven? Welke afspraken met de Turkse autoriteiten lagen hieraan ten grondslag, door wie gemaakt?
Vraag 8:
Bij vrijlating uit uitleveringsdetentie in december 1996 heeft Baybasin de voorwaarde opgelegd gekregen Nederland niet te verlaten. Een terugkeervisum om zijn gezin en familie in Londen te bezoeken werd hem geweigerd in persoonlijke opdracht van de toenmalige directeur-generaal Internationale aangelegenheden en Vreemdelingenzaken, mr. Demmink, zo is thans gebleken uit een interne telefoonnotitie van 17 februari 1998 van de Immigratie- en Naturalisatiedienst. Een faxbericht van 10 juli 1997 vermeldt: “het dossier Baybasin leent zich niet voor afdoening op districtsniveau maar dient te worden voorgelegd en afgedaan door dhr. Demmink.” Volgens de toen betrokken IND-ambtenaren was dit een ongebruikelijke gang van zaken.
Met welke reden is Baybasin indertijd een terugkeervisum geweigerd en wat was de reden van de persoonlijke bemoeienis van de toenmalige directeur-generaal Internationale aangelegenheden en Vreemdelingenzaken met deze zaak? Waren er afspraken met Turkije om Baybasin in Nederland te arresteren?
Vraag 9:
In de door het Gerechtshof te Arnhem in januari 2014 bevolen strafrechtelijke vervolging van de heer Demmink zijn door Nederland meerdere rechtshulpverzoeken aan Turkije gedaan om daar nader onderzoek te doen en getuigen te horen. Deze verzoeken zijn alle, in strijd met de geldende rechtshulpverdragen, geweigerd, ondanks herhaalde bezoeken en smeekbedes van de Nederlandse rechter-commissaris aan de Turkse autoriteiten.
Welke diplomatieke consequenties zijn hieraan verbonden geweest? Welke maatregelen neemt Nederland om de naleving van de gesloten verdragen te borgen? En welke sanctiemogelijkheden bestaan er bij weigerachtigheid van een lidstaat tot coöperatie?

DE HOGE RAAD EN DE MENSELIJKE MAAT

Deconfiture van de Rechtsstaat: de Hoge Raad en de Menselijke maat.
Op 17 april 2018 deed de Hoge Raad der Nederlanden uitspraak in het jarenlang slepende herzieningsproces in het herzieningsverzoek van Huseyin Baybasin. De Hoge Raad is de hoogste rechter in ons land en beoordeelt in allerlaatste instantie de door lagere rechters opgelegde vonnissen. Dhr. Baybasin heeft in 2011 de Hoge Raad gevraagd nog eens te kijken naar de veroordeling tot zijn levenslange gevangenisstraf en deze mogelijk te herzien. Baybasin heeft altijd – met redenen – beweerd dat hij onschuldig is aan hetgeen hem te laste werd gelegd.
Enkele tientallen belangstellenden en supporters van de verdediging reisden naar Den Haag voor een seance die uiteindelijk niet langer dan 10 minuten zou duren. En zoals dat een bijeenkomst van supporters betaamt, werd de zittingszaal beschermd door tenminste 8 tot de tanden bewapende parketwachters en evenzovele suppoosten. Kennelijk verwachtte de Raad aanwezigen met een hoog risicoprofiel.
Poppenkast voor de Bühne. Op die beveiligde tribune achter glas, die toegang verschafte aan slechts 30 personen, waardoor overige belangstellenden op de gang moesten blijven wachten, zaten de in het schriftelijke vonnis genoemde "intelligente personen", die zich door Baybasin zouden hebben laten mobiliseren (3.1.1. uitspraak HR); wachtend op een vonnis dat met kracht van argumenten, inhoudelijk en overtuigend, zou worden gewezen. De oren werden gespitst: immers de meeste van deze toehoorders kennen het dossier Baybasin van binnen en van buiten, hebben de conclusie van de advocaat-generaal bestudeerd en diens argumenten en die van de verdediging tegen elkaar afgewogen.
In plaats van een voorlezing en een toelichting bij het vonnis moesten de verzoeker, diens advocaat en de belangstellenden het doen met de korst mogelijke samenvatting, die binnen 3 minuten door de voorzitter werd voorgelezen. De bejegening die dhr Baybasin ten deel viel – het enige woord dat de rechter tot hem richtte was: “gaat u zitten” - was het eerste dat opviel. Je zou toch zeggen dat een persoon die al 20 jaar detentie en 7 jaar wachten op een uitspraak van deze Raad achter de rug heeft wel een beetje persoonlijke bejegening mag verwachten: een korte adressering in de Engelse taal, daar waar de rechters heel wel weten dat Baybasin de taal van zijn gijzelnemers niet spreekt. Geen enkel woord over 7 jaar wachten…
Hij, zijn advocaat en de "intelligente omstanders" moesten het ter zitting doen met de volgende korte redenering: Uitsluitend in uitzonderlijke gevallen wordt een vonnis herzien. Ons inziens is hier geen sprake van een uitzonderlijk geval; wij zijn van mening dat u geen nieuwe feiten heeft ingebracht en wij geloven niet in uw complottheorie. Daarom zijn wij tot het oordeel gekomen dat herziening moet worden afgewezen en dat het oordeel van het Hof stand houdt. Dat was het dan: zonder enig argument.
Naderhand kreeg de advocaat een afschrift van het volledige vonnis, waarvan de tekst ons was onthouden. Voorlezing daarvan hadden wij zeker op prijs gesteld. Wellicht hadden we dan de redenering van de Raad nog een beetje kunnen volgen. Kenmerkend voor de denktrant van de rechters was, te vinden in het naderhand beschikbare schriftelijke vonnis, een opmerking over de argumenten van Prof Derksen; mooi dat daar wel op werd ingegaan. Prof Derksen kwalificeerde zich terzake niet als deskundige omdat hij geen jurist is. Met andere woorden: hij kan wellicht goed denken, maar hij denkt niet zoals wij; aldus de rechters.
Meest saillant is dat de Hoge Raad de conclusie van Advocaat-Generaal Aben in elk opzicht volgt en dat de Advocaat-Generaal van alle geraadpleegde deskundigen de mening van één van hen, dhr. Van den Heuvel van Midsummer Night Party, heeft laten prevaleren en personen met een andere opvatting diskwalificeerde in zijn conclusie.

EERLIJK PROCES
Vraag 10:
De feiten waarvoor Hüseyin Baybaşin in Nederland tot een levenslange gevangenisstraf werd veroordeeld blijken alle (op één gering feit na) buiten Nederland gepleegd. Welk belang en oogmerk had Nederland bij de opsporing van veronderstelde in het buitenland gepleegde strafbare feiten?
Vraag 11:
Welke jurisdictie heeft Nederland wanneer er door niet-Nederlands ingezetenen op niet-Nederlands grondgebied feiten worden gepleegd die mogelijk strijdig zijn met (niet-) Nederlands recht?
Vraag 12:
In de zaak Hüseyin Baybaşin blijkt gebruik te zijn gemaakt van tolken met meerdere functies. De centrale taptolk in de zaak Baybaşin bleek zowel in dienst bij het opsporingsapparaat, als ook ‘onafhankelijke’ tolkdiensten te verrichten bij het vertalen van de afgeluisterde gesprekken, als ook innige banden te hebben met de Turkse autoriteiten, die zelf aangaven dat deze tolk tevens voor hen werkte.
Welke garanties biedt Nederland op een eerlijk proces voor wat betreft de inschakeling van taptolken en welke maatregelen zijn er indertijd getroffen om belangenverstrengelingen zoals in de zaak Baybaşin te voorkomen?
Vraag 13:
In een brief d.d. 10 maart 1998 van de voorzitter van het College van procureurs-generaal, mr. C.R.L.R.M. Ficq, gericht aan alle hoofdofficieren van justitie, wordt ingegaan op de wijze waarop met de Turkse autoriteiten werd samengewerkt. Hij wijst in deze brief op de tekortkomingen in de mensenrechtensituatie in Turkije. Dit vormt een reden, zo was de mening van de procureur-generaal, om de rechtshulpuitwisseling met Turkije met extra waarborgen te omkleden. Deze waarborgen ontbraken in het verleden, zo schreef hij. De brief vermeldt daarover: “Het is uitdrukkelijk niet gewenst dat de leden van het Openbaar Ministerie, politie of tolken direct contact opnemen met het Turkse ministerie van Justitie zoals in het verleden wel is voorgekomen”.
Deze brief is door het openbaar ministerie niet ingebracht in de strafprocedure tegen Baybaşin. Er werd in zijn zaak voor gekozen om de rechter over deze directe berisping van het College over het informele karakter van de in verleden plaatsgevonden politionele en justitiële samenwerking met Turkije (van o.a. genoemde taptolk) onwetend te houden en de rechter slechts te informeren over de zogenaamde ‘formele’ contacten met Turkije in de zaak.
Was het de minister bekend dat de rechter in de zaak Baybaşin onwetend is gehouden over de onacceptabele informele contacten van de Nederlandse politie en tolken met de Turkse autoriteiten indertijd? Waarom is dit verzuim in de loop van de daarop volgende 20 jaar van Baybaşin‘s detentie nooit hersteld? En waarom is er tot op heden geen onderzoek gedaan naar de inhoud van deze verzwegen informele contacten tussen Nederland en Turkije in de zaak Baybaşin?
Vraag 14:
In 1995 was zoals ook de brief van de voorzitter van het College van procureurs-generaal, mr. Ficq aangaf, democratie en rechtsbescherming in Turkije onvoldoende verankerd. Indien vragen tot coöperatie afkomstig zijn van de autoriteiten van een ander land, waar de rechtstaat onder druk staat, welke actieve procedures volgt Nederland dan om schendingen van de in het EVRM vastgelegde mensenrechten te voorkomen?
Vraag 15:
De hiervoor bedoelde taptolk heeft in het herzieningsonderzoek van Baybasin erkend een centrale rol te hebben gespeeld in de zaak Baybasin en meer in het algemeen in de contacten tussen het Nederlandse opsporingsteam en de Turkse politie en Turkse justitiële autoriteiten. De tolk weigerde echter hierover openlijk te verklaren vanwege tijdens de opsporingsactiviteiten plaatsgevonden onregelmatigheden met mogelijke strafrechtelijke consequenties. Hij deed daarom tijdens zijn verhoren bij de rechter-commissaris een beroep op zijn verschoningsrecht. Volgens zijn advocaat betroffen “de strafbare feiten waarvan [de tolk] verdacht zou kunnen worden, ook valsheid in geschrifte en oplichting.” “[Hij] zal zwijgen over alles wat te maken heeft met de aard, plaats en inhoud van zijn werkzaamheden in de periode tussen 1987 en 2006”, zo liet de advocaat tijdens het verhoor weten Dezelfde advocaat schreef op 4 april 2014 aan de voorzitter van het College procureurs-generaal, mr. H.J. Bolhaar en het hoofd van de Nationale Politie, mr. G. Bouman, dat als de tolk zou gaan verklaren, het ‘bepaald niet uitgesloten was dat zijn verklaringen vergaande consequenties zouden hebben”.
Waarom is er geen strafrechtelijk onderzoek ingesteld naar deze in 2013 door deze tolk in het bijzijn van zijn advocaat afgelegde serieuze bekentenis over de in de samenwerking met Turkije plaatsgevonden strafbare feiten?

HERZIENING
Vraag 16:
Door Nederland zijn meerdere rechtshulpverzoeken aan Turkije gedaan. Velen daarvan blijven onbeantwoord. Welke maatregelen neemt Nederland om de naleving van deze overeenkomst te borgen? En welke sanctiemogelijkheden bestaan er bij een weigerachtigheid tot coöperatie?
De Nederlandse rechter commissaris is door Turkije herhaaldelijk geschoffeerd door deze weigerachtige opstelling. Welke diplomatieke consequenties zijn hieraan verbonden geweest?
Vraag 17:
Baybaşin’s veroordeling tot levenslang in 2002 is volgens het veroordelend arrest voor meer dan 90% op afgeluisterde telefoongesprekken gebaseerd, vertaald en samengevat door taptolken zoals hiervoor vermeld. De banden met gesprekken laten volgens vele deskundigen onverklaarbare onregelmatigheden zien (horen). Deelnemers aan de gesprekken waaronder Baybaşin spreken allen over gemanipuleerde weergaven van de originele gesprekken.
Naar de informatiebeveiliging van de tapkamers waarmee het grootste gedeelte van de gesprekken in de zaak werd afgeluisterd, is in 2003 in opdracht van de ministers van Binnenlandse zaken en Justitie onderzoek gedaan door het prestigieuze PricewaterhouseCoopers. Een persbericht van 8 december 2003 van beide ministeries vermeldt dat bij alle van de onderzochte interceptie-organisaties hiaten waren aangetroffen in het beheer en de technische beveiliging van het interceptie-systeem, met reële risico’s van manipulatie van geïntercepteerde (meta)informatie door onbevoegden. Het eindrapport laat zien dat de conclusies waren gebaseerd op eigen onderzoek van de forensische afdeling van PricewaterhouseCoopers in de toen nog functionerende digitale tapkamers. De ministers kondigden op basis ervan fundamentele verbeteringen aan van het Nederlandse tapkamersysteem. De conclusies van het onderzoek van PricewaterhouseCoopers zijn in het recente herzieningsonderzoek in de zaak van Baybaşin door andere deskundigen en documentatie van de leverancier van de tapkamers bevestigd.
Is het u bekend dat de advocaat-generaal bij de Hoge Raad in zijn Conclusie in de herzieningsprocedure in de zaak Baybaşin de onderzoeksresultaten uit 2003 van PricewaterhouseCoopers van tafel veegt met de opmerking dat het hier slechts conclusies betreft van een groepje accountants dat weinig heeft begrepen van de toen functionerende Comverse Kislev 2-tapkamers?
Bent u het met deze conclusie van de advocaat-generaal bij de Hoge Raad eens? Zo ja, impliceert dit dat in 2003 onnodige diepgaande veranderingen zijn doorgevoerd in de Nederlandse tapkamers en de regelgeving voor het tappen?
Is de Tweede kamer daar indertijd onjuist over voorgelicht door de ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie? Zo nee, wat is uw reactie op deze conclusie van de advocaat-generaal bij de Hoge Raad over de in 2003 gebruikte tapkamers?
Vraag 18:
De advocaat-generaal bij de Hoge Raad heeft zich in genoemde Conclusie in de herzieningsprocedure in de zaak Baybaşin bij uitsluiting gebaseerd op een ingeschakelde, terzake niet gekwalificeerde deskundige, B. van den Heuvel.
Welk toezicht, garanties en bezwaarmogelijkheden bestaan er voor het register gerechtsdeskundigen? En zijn die in dit geval toegepast?
Vraag 19:
Is het u bekend dat het technisch adviesbureau van deze deskundige, genaamd MSNP (Mid Summer Night Party) zichzelf indertijd op haar website klantvriendelijk aanprees met de woorden: “Een systematische en wetenschappelijke benadering van en voor de problemen in de praktijk, maar gelijktijdig ook bewust een commercieel adviesbureau want als de klant er voor moet betalen moet zij met de resultaten ook wat kunnen. Hoe wij tot de resultaten komen is dan iets minder van belang.”?
Is het u bekend dat twee gezaghebbende onderzoeksinstituten, het NFI en de Onderzoeksraad voor Veiligheid eerder ernstige kritiek hadden uitgeoefend op de door onderzoeksbureau MSNP (Mid Summer Night Party) in eerdere onderzoeken gevolgde werkwijze en gehanteerde onderzoeksmethoden?
Vraag 20:
Hoeveel heeft de deskundige B. van den Heuvel en zijn onderzoeksbureau MSNP betaald gekregen voor zijn onderzoekswerkzaamheden in het herzieningsonderzoek in de zaak Baybasin en door welke organisatie is dat gefinancierd?
Vraag 21:
Via een klokkenluidster van het WODC is gebleken dat het ministerie van Justitie en veiligheid invloed uitoefent op wetenschappelijke rapportages. Bij de vigerende onderzoeker Bas van den Heuvel van MSNP blijkt er een positieve correlatie te bestaan tussen het voor de overheid gunstige rapport in aansprakelijkheidszaken (waaronder de Enschedese vuurwerkramp) en de financiering van Van den Heuvel.
Hoe is de financiering van dit soort onderzoeken meer in het algemeen geregeld en welke externe controle wordt daarop toegepast?